Sau các tông huấn Thánh Giuse, Thánh Phanxicô Salê và gần đây là tông huấn triết gia Pascal, ngày chúa nhật 15 tháng 10, Đức Phanxicô công bố tông huấn  Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu nhân kinh nghiệm 150 năm ngày sinh của ngài. Đức Phanxicô mời gọi chúng ta đi theo “con đường tâm hồn nhỏ” của Thánh Têrêxa và những ưu tiên Thánh Têrêxa dành cho Giáo hội.

Đức Phanxicô trước thánh tích của Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu được trưng bày tại Quảng trường Thánh Phêrô ngày 7 tháng 6 năm 2023. TAY/AFP

Giữa tiến trình Thượng Hội đồng về tương lai của Giáo hội, Đức Phanxicô kêu gọi lòng tin tưởng. Qua tiếng nói của Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu (1873-1897), vào đúng ngày lễ Thánh Têrêxa Avila 15 tháng 10, Đức Phanxicô đưa ra một “con đường nhỏ” cho sứ mạng: “Một trong những khám phá quan trọng nhất của Thánh Têrêxa, vì lợi ích của toàn thể dân Chúa, là ‘con đường nhỏ’ của ngài, con đường tin tưởng và yêu thương, còn được gọi là ‘Con đường tuổi thơ thiêng liêng.’” 

Một kho tàng thiêng liêng

Ngày 17 tháng 7 năm 1896, Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu và Thánh Nhan chỉ còn sống được một năm nữa. Thánh Têrêxa viết cho bề trên, nữ tu Maria Thánh Tâm, là chị ruột Marie Martin của ngài: “Chính lòng tin tưởng và không gì khác ngoài lòng tin tưởng sẽ dẫn chúng ta đến tình yêu.” Đó là lòng tin tưởng, tựa đề tông huấn được Đức Phanxicô công bố ngày 15 tháng 10 năm 2023. Nhân ngày kỷ niệm 150 năm ngày sinh của Thérèse Martin (2 tháng 1-1873) cũng như ngày kỷ niệm 100 năm ngày phong thánh (19 tháng 3 năm 1923), ngài công bố tông huấn để thông điệp này vượt ngoài các lễ kỷ niệm và được hiểu như một phần kho tàng thiêng liêng của Giáo hội.

Tông huấn dành riêng cho Thánh Têrêxa, tiến sĩ Giáo hội kể lại hành trình thiêng liêng của nữ tu nhỏ bé Dòng Kín qua đời khi 24 tuổi, nói lên tất cả những gì liên quan đến mục vụ của ngài, Đức Phanxicô nhấn mạnh: “Thiên tài của ngài là dẫn chúng ta đến trọng tâm, đến điều thiết yếu, đến điều cần thiết nhất. Các nhà thần học, nhà đạo đức, nhà tư tưởng về linh đạo, cũng như các mục tử và mỗi tín hữu trong môi trường của mình, chúng ta vẫn phải thu nhận trực giác cao cả này và rút ra những hệ quả, cả về lý thuyết lẫn thực hành, cả về giáo lý lẫn mục vụ, cả cá nhân và cộng đồng. Cần có sự táo bạo và tự do nội tâm để đạt được điều này.”

Tông huấn gồm bốn phần, đưa người đọc đi từ việc khám phá sứ điệp thiêng liêng của Thánh Têrêxa đến những bài học về việc điều hành Giáo hội. Dựa trên câu chuyện Lịch sử của một tâm hồn, Đức Phanxicô nhấn mạnh “cách thức của Thánh Têrêxa, ngài đến với truyền giáo bằng thu hút chứ không bằng áp lực hay chiêu dụ”. Trong một đoạn có tựa đề “Ân sủng giải thoát chúng ta khỏi tính tự quy” Đức Phanxicô viết: “Đối diện với chủ nghĩa lạc giáo Pêlagiô chủ trương không cần ơn Chúa, chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa tinh hoa, chủ nghĩa khổ hạnh, nhấn mạnh trước hết vào nỗ lực của con người, Thánh Têrêxa luôn nhấn mạnh đến tính ưu việt của hành động Thiên Chúa, đến ân sủng của Ngài.” 

Lớn lên trong thánh thiện

Một bài đọc mang âm hưởng cô lập được Đức Phanxicô điều chỉnh ngay lập tức: “Được công chính hóa một cách tự do nhờ ân sủng thánh hóa, chúng ta được biến đổi và có khả năng hợp tác qua những hành động tốt đẹp của mình trên con đường tăng trưởng trong sự thánh thiện.” Ai khác ngoài Thánh Têrêxa làm tốt hơn ơn gọi, bước những bước nhỏ hướng tới sự thánh thiện này, Thánh Têrêxa đã nói với Chúa những lời này: “Con sẽ đến trước mặt Chúa tay không.”

Từ Thánh Têrêxa, chúng ta nhớ đến thôi thúc: “Trong lòng Giáo hội, tôi sẽ là tình yêu.” Khi các cuộc tranh luận thượng hội đồng tiếp tục, trong một bài đọc rất chính trị, làm sao chúng ta lại ngạc nhiên khi Đức Phanxicô nhắc lại lời kêu gọi này: “Đó không phải là trái tim của một Giáo hội chiến thắng, mà là trái tim của một Giáo hội yêu thương, khiêm tốn và nhân hậu (… ) Việc khám phá ra trái tim của Giáo hội như vậy cũng là một ánh sáng tuyệt vời cho chúng ta ngày nay, để không bị xúc phạm bởi những giới hạn, những điểm yếu của tổ chức giáo hội, bị đánh dấu bởi những điều tối tăm hoặc tội lỗi.”

Đi tới nguồn

Rất nhiều lần, Đức Phanxicô trở về với tông huấn đầu tiên của ngài (2013): “Trong tông huấn Niềm vui Tin mừng Evangelii Gaudium, tôi đã nhấn mạnh đến lời mời quay trở về với sự tươi mới của nguồn để nhấn mạnh những gì là thiết yếu và không thể thiếu. Tôi tin rằng việc tiếp tục và đề xuất lại lời mời này là phù hợp.”

Đức Giáo Hoàng cũng có cách để trả lời cho những người chống đối mình, qua tiếng nói của một nữ tu Cát Minh đơn sơ, nhưng lại là tiến sĩ của Giáo hội: “Qua lời nói và qua tiến trình thiêng liêng của ngài, Thánh Têrêxa cho thấy, dù tất cả các giáo huấn và chuẩn mực của Giáo hội có tầm quan trọng, giá trị và ánh sáng của nó, nhưng có một số cấp thiết và mang tính cấu trúc hơn trong đời sống kitô. Đó là nơi Thánh Têrêxa đặt tầm nhìn và trái tim của mình.”

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch